ایمنی وسایل گازسوز - سازمان آتش‌نشاني و خدمات ایمنی
الف) شوفاژ (سيستم حرارت مركزي)
در بين وسايل حرارتي، سيستم حرارت مركزي به دليل اتكا بر معيار صرفه‌جويي در انرژي و كاهش آلودگي هوا برتري دارد. در اين سيستم روي فرآيند توليد گرما كنترل وجود دارد و گرما بدون ايجاد مزاحمت براي مصرف كننده شرايط مناسب وراحتي به وجود مي‌آورد.
1- در مدارسي كه از شوفاژ استفاده مي‌شود حتي‌الامكان رادياتورها در بريدگي‌هاي داخل ديوار كار گذاشته شود و در غيراين صورت مجهز به حفاظ باشد.
2- سرويس به موقع شوفاژ در آغاز فصل سرما داراي اهميت زيادي بوده و لازم است توسط متخصص تأسيسات انجام گيرد.
3- استفاده و كاربردهاي ديگر از موتورخانه ممنوع مي‌باشد به عنوان مثال: انبار و نگهداري كاغذ و اقلامي كه آتش زا هستند.
ب) بخاري‌هاي گازسوز
1- اين نوع بخاري قطعاً بايد در مدارسي مورد استفاده قرار گيرد كه از لوله‌كشي گاز شهري بهره‌مند مي‌باشند.
2- بخاري‌هاي گاز سوز بايد از نوع استاندارد باشد و در لوله‌كشي و نصب آن نكات ايمني رعايت شود.
3- نصب هر گونه لوله گاز در محل رفت و آمد دانش‌آموزان و يا جاهايي كه به صورت ميله بارفيكس در هوا عبور داده شده است ممنوع است.
4- لوله‌‌اي كه در داخل كلاس به صورت روكار نصب مي‌گردد، بايد با بست محكم گردد.
5- كليه بخاري‌هاي گازي بايد داراي دودكش مستقل بوده و تا پشت بام ادامه داشته و مجهز به كلاهك باشد. هر بخاري گازسوزي كه داراي سيستم دودكش است بايد همراه با كلاهك تعديل جريان كوره‌ها، كلاهك H شكل نيز كارگذارده شود. كلاهك‌هايي كه همراه با دستگاه دودكش دار ساخته شده و يا به شكل پيوسته با آن ارسال شده‌اند بايد همان‌طوري كه سازنده دستگاه مشخص كرده است بدون تغيير در آن كار گذاشته شود.
6- كليه بخاري‌ها بايد داراي دودكش فلزي بوده و به وسيله پيچ و رولپلاك به زمين ثابت گردد.
استفاده از بخاري‌هاي ديواري با شعله مستقيم و بخاري‌هاي فاقد دودكش در مدارس ممنوع است.
7- دستورالعمل روشن و خاموش كردن بخاري به طور واضح روي بخاري نصب شود، در اين دستورالعمل تأكيد شود فاصله بين خاموش شدن و روشن كردن مجدد بايد حداقل 5 دقيقه باشد.
8- استفاده از انواع بخاري‌هاي گازسوز به وسيله سيلندر و همچنين اجاق و روشنايي پيك نيك به منظور ايجاد گرما و روشنايي در كلاس و آموزشگاه اكيداً ممنوع مي‌باشد.
9- تغيير و جا به جايي هر وسيله گازسوز تحت نظارت مؤسسات مورد تأييد شركت ملي گاز مجاز مي‌باشد.
10- در پايان فصل زمستان بخاري‌ها بايد به دقت تميز شده و براي استفاده بعد در جاي مناسبي نگهداري گردند.
11- بررسي و كنترل دودكش، شيرقطع كن، روشن و يا خاموش بودن بخاري‌ها توسط خدمتگزار آموزشگاه روزانه قبل از ورود و بعد از خروج دانش‌آموزان الزامي است.
12- گرماي حاصل از سوخت بخاري‌ها حدود 18 الي 21 درجه سانتيگراد و درجه رطوبت كلاس نبايد كمتر از 30 درصد باشد زيرا استنشاق هواي كاملاً خشك و دودآلود براي تنفس زيان‌آور و نامطبوع است.
13- به توصيه‌ها و دستورالعمل‌هاي شركت ملي گاز و سازمان آتش‌نشاني بايد توجه و عمل شود.
14- در صورت استفاده از بخاري حتي‌الامكان بايد اطراف آن با حفاظ فلزي مناسب و مطمئن پوشانيده شود تا دانش‌آموزان به بخاري دسترسي نداشته باشند و نتوانند سوخت آن را كم يا زياد نمايند.
15- از اخذ انشعابات فرعي از شبكه لوله كشي گاز احتراز شود . زيرا از هر شير گاز تنها يك وسيله گازسوز با استفاده از شلنگ مخصوص مجهز به بست مناسب و حداكثر طول 5/1 متر مي‌تواند تغذيه كند.
16- مدارهاي تغذيه كننده وسايل گازسوز توسط افراد آگاه به مسايل ايمني (داراي مجوز رسمي از شركت ملي گاز) از لحاظ اطمينان و عدم نشتي گاز مورد آزمايش دوره‌‌اي قرار گيرد.
توجه: توصيه‌هاي ايمني هنگام نشت گاز
1- فوراً شير اصلي گاز را ببنديد و از دست زدن به كليد برق و هر وسيله برقي كه ايجاد جرقه نمايد جداً خوداري نماييد.
2- دانش‌آموزان را با نظم و ترتيب از محل آلوده به گاز خارج كنيد و در و پنجره‌هاي كلاس‌ها را با استفاده از دستمال خيس شده باز نماييد (جهت جلوگيري از جرقه حاصل از الكتريسته ساكن).
3- چنانچه كنتور برق در فضاي آلوده به گاز قرار نداشته باشد برق را از فيوز برق اصلي قطع كنيد.
4- در صورت مشاهده هر گونه اشكال در سيستم بخاري‌هاي گازسوز بايد در اسرع وقت پست امداد گازرساني در جريان قرار گيرد.
ج) بخارهاي نفت سوز
1- بخاري‌هاي نفت سوز بايد از انواع جديد و با پوشش محافظ كوره بوده و استفاده از بخاري‌هاي بدون محافظ ممنوع است.
2- از بخاري‌هاي نفت سوز داراي شير تنظيم (كاربراتور) استفاده شود.
3- بخاري در مكان مناسب و با توجه به وسعت كلاس نصب گردد، به طوري كه فاصله بخاري تا - دانش‌آموزان كمتر از 25/1 متر نباشد تا از ايجاد خطرات ناشي از آتش سوزي، سوختگي و مسموميت با گازهاي حاصل از سوخت بخاري جلوگيري گردد.
4- دودكش بخاري در صورت امكان مستقيم بوده و لوله‌ها و زانوهاي متعددي نداشته باشد.
5- محل اتصال لوله بخاري به دودكش اصلي صاف و بدون درز باشد تا عمل مكش هوا به آساني انجام گيرد.
6- لازم است انتهاي هر دودكش يا لوله تهويه به كلاهك مجهز گردد و اين كلاهك بايد به نحوي ساخته شود كه از ورود باد و ايجاد جريان معكوس هوا در لوله و نيز داخل شدن باران و برف و پرندگان جلوگيري شود. (كلاهك‌هاي H شكل)
7- لوله‌هاي دودكش بايد تميز و بدون كربن‌هاي نسوخته و آزاد كه به شكل دوده به جدار داخلي لوله مي‌چسبد، باشد لذا قبل از نصب بخاري بايد از بازبودن مسير دودكش اطمينان حاصل گردد.
8- دستورالعمل روشن و خاموش كردن و روشن كردن مجدد بايد حداقل 5 دقيقه باشد.
9- استفاده از وسايلي نظير علاء الدين و بخاري‌هاي بدون حفاظ و تويست جهت تأمين گرما غيرمجاز است.
10- بخاري‌هاي نفتي بايد همه ساله قبل از نصب و استفاده سرويس گردد.
11- نگهداري سوخت بخاري‌هاي نفت سوز در داخل ساختمان ممنوع است و حداكثر سوخت مصرفي نگهداري شده در فضاي باز مدرسه 220 ليتر مي‌باشد و در صورت نياز بيشتر بايد مخزن سوخت يا در زمين دفن و يا كاملاً با مصالح ساختماني دوربندي و مجزا گردد.
12- بندهاي 13،12 و 14 (ب) در مورد استفاده از بخاري‌هاي نفت سوز نيز لازم‌الاجرا است.
د) ايمني در تأسيسات الكتريكي
1- سيستم برق محل، بازنگري و ضوابط ايمني در اجزاي شبكه برق اعم از كابل كشي، فيوزها، كليدها، پريزها، روشنايي‌ها و جعبه‌هاي تقسيم دقيقاً رعايت گردد.
2- سيم كشي‌هاي محل اعم از روكار و توكار بايد در داخل لوله‌هاي مخصوص سيم‌كشي يا با استفاده از كابل‌هاي مقاوم انجام شود.
3- درسيم كشي با استفاده از لوله براي انشعابات خمها، زانوها، سه و چهار راه‌ها و... بايد از وسايل و متعلقات استاندارد و مخصوص هر لوله استفاده شود، جعبه‌هاي زير كليد و پريز و ديگر متعلقات مشابه در سيم كشي‌هاي توكار بايد با نوع لوله‌كشي و كليد و پريزهاي مورد استفاده همگوني داشته باشد.
4- تابلوهاي دست ساز و غيراستاندارد مدرسه بايد جمع آوري و به جاي آن از تابلوهاي استاندارد استفاده شود.
5- فيوزهاي برق بايستي متناسب با آمپر مصرفي و از نوع اتوماتيك حساس انتخاب و نصب شود.استفاده از فيوزهاي تقويت شده اكيداً ممنوع است.
6 - اتصال دو سر سيم‌ها و مفصل بندي‌ها بايد با استفاده از ترمينال‌هاي پيچي انجام شود و در صورت استفاده از سيمهاي افشان بايد ابتدا با لحيم كاري يكپارچه و پس از آن با استفاده از ترمينال مخصوص به هم متصل شوند.
7 - روشنايي‌هاي محل بايد داراي قاب و حفاظ ايمني مناسب باشند.
8- كليدها، پريزها و جعبه‌هاي تقسيم مدرسه بايد به درپوش مناسب و مقاوم مجهز شود و اتصالات مربوطه كاملاً عايق بندي شود.
9- كليد و پريزهاي معيوب مدرسه تعويض و از نوع استاندارد آن استفاده شود.
10-سيمهاي نامناسب و پراكنده محل جمع‌آوري و به جاي آن از كابل‌هاي مناسب و مقاوم استفاده شود.
11- هر يك از دستگاه‌ها و ادوات برقي بايد داراي پريز برق مستقل به خود باشد و از اخذ انشعابات متعدد از يك پريز جداً خودداري شود.
12- از اخذ انشعابات فرعي براي مصارف متفرقه و پراكندگي در شبكه برق خودداري شود.
13- استفاده از سيم‌ها و كابل‌هاي مخصوص زيرگچي در تمامي قسمت‌ها فقط به طول 5/1 (يك و نيم) متر از محل انشعاب تا مصرف كننده مجاز است.
14- برق مدرسه به هنگام پايان كار روزانه يا عدم كاركرد و ايام تعطيل از تابلو اصلي قطع گردد.
15- از عبور دادن سيم برق از فضاي موجود بين سقف شيرواني و سقف اصلي جداً خودداري شود.
16- موتورخانه و آبدارخانه و آشپزخانه و كليه سالن‌ها به هواكش مناسب مجهز گردد.
17- روشنايي‌هاي التهابي پرمصرف مدرسه جمع‌آوري و براي تأمين نور محيط ترجيحاً از روشنايي‌هاي فلورسنت استفاده شود.
18- پيچيدن سيم‌ها به دور هم براي ايجاد اتصال الكتريكي و عايق بندي محل اتصال با نوار چسب الكتريكي ممنوع است.
هـ) تدابير ايمني و پيشگيري از آتش سوزي (كلي)
1- از عبور دادن سيم برق و لوله بخاري از قسمت‌هاي چوبي ساختمان خودداري نماييد.
2- در محل‌هاي نگهداري سوخت و مواد قابل اشتعال (نظير كاغذ و ...) ، ايمني مخزن سوخت و شبكه برق به دقت توسط متخصصين مربوطه كنترل شود.
3- نصب كپسول‌هاي آتش‌نشاني در مدارس و آموزش لازم در مورد به كارگيري آنها به خدمه، كاركنان مدارس و همچنين دانش‌آموزان ضروري است.
4- بازرسي و شارژ كپسول‌هاي اطفاي حريق در فواصل زماني معين (هر ساله) توسط شركت‌هاي معتبر داراي مجوز از آتش‌نشاني ضروري است.
5- استفاده از سيستم تهويه مناسب در انبارها و محل نگهداري هر گونه مواد قابل اشتعال ضروري است.
6- جهت انجام تهويه طبيعي در كلاس هنگام زنگ تفريح پنجره‌ها را بايد باز گذاشت.
*توجه داشته باشيد كه بهترين وسيله گرما زا از دستگاه‌هاي حرارت مركزي (شوفاژ) و تهويه مطبوع است كه داراي شرايط ايمني استاندارد باشند.